خانه و موزه مقدم
از دوران قاجار، بناها و خانه‌های معروفی باقی مانده است که خانه و موزه مقدم هم یکی از آنهاست. این خانه زیبا که امروز به عنوان موزه برای عموم، قابل بازدید است در زمان‌های گذشته، خانه فردی به نام محمدتقی خان احتساب‌الملک بوده و این فرد به همراهی خانواده خود در آن زندگی می‌کرده‌اند. ا حتساب‌الملک از افراد مهم و پرنفوذ دوران قاجار است که در جایگاه ریاست اداره احتسابیه و وزیرمختار ایران در سوئیس در دوران قاجار فعالیت داشته است. نام مقدم هم از آنجا برای این خانه قدیمی و موزه فعلی انتخاب شده است که فرزند احتساب‌الملک یعنی محسن مقدم که استاد باستان‌شناسی دانشگاه تهران هم هست، بعد از پدر خود در این منزل سکونت داشته و در مدت حضورش در این عمارت باشکوه به همراهی همسر بلغاری‌تبارش، علاوه بر حفظ و نگهداری از خانه و ساختمان آن با اضافه کردن اشیا و مجموعه‌هایی ارزشمند، ظرفیت آن را برای بدل شدن به یک موزه دیدنی بالا برده است. در ادامه از این موزه بیشتر خواهید خواند.
خانه مقدم چطور به موزه تغییر یافت ؟
همان‌طور که پیش‌تر هم گفته شد، خانه مقدم بعد از احتساب‌الملک در دست فرزندش محسن مقدم قرار داشت و او به کمک همسر خارجی خود که ریاست کتابخانه موزه ملی را هم عهده‌دار بود، دست به جمع‌آوری اشیا و آثار تاریخی ایرانی کرده بودند. مثلا کلکسیون پارچه، سفالینه‌ها، تابلوهای نقاشی و شیشه، مُهرها، اسناد تاریخی و…، در این عمارت مجلل جمع‌آوری شده بود. به همین‌خاطر، ظرفیت ملک قدیمی احتساب‌الملک برای بدل شدن به موزه بسیار زیاد بود و همین عامل، فرزند او را ترغیب کرد تا خانه را به عنوان موزه در سال ۱۳۵۱ به دانشگاه تهران اهدا کند. محسن مقدم در سال ۱۳۶۶ و همسرش هم در سال ۱۳۶۹ درگذشتند. بعد از فوت این دو بزرگوار، مسئولیت رسیدگی و نگهداری به خانه مقدم به دانشگاه تهران واگذار شد. این روزها، عموم افراد می‌توانند به موزه مقدم مراجعه کنند. موزه یا خانه مقدم از مکان‌های پرطرفداری است که افراد مختلف در گشت و گذار در تهران به آن سر می‌زنند و ضمن بازدید از دیدنی‌های تاریخی و قدیمی آن، از قدم زدن در محوطه‌اش لذت می‌برند. علاوه بر اینها، عکس‌های زیبایی هم می‌گیرند.
بخش‌های مختلف خانه مقدم را می‌شناسید ؟
خانه مقدم از آن خانه‌های مجلل و زیبایی است که بخش‌های مختلف آن را در بازدید باید ببینید و لذت ببرید. از قسمت‌های مختلف این بنا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اتاق پیشخوان؛ این بخش از موزه مقدم، بخشی جانبی و در کنار سالن پذیرایی منزل بوده که این روزها از آن برای نمایش دستاوردهای علمی محسن مقدم استفاده می‌کنند؛
- کتابخانه؛ کتابخانه یا کارگاه هم بخشی از منزل مقدم‌ها بوده که از آن به عنوان کتابخانه و آتلیه‌ای برای انجام کارها و درست کردن آثار دکتر مقدم استفاده می‌شده است.
- اتاق پذیرایی؛ اتاق پذیرایی هم همان‌طور که از نامش پیداست، محل پذیرایی از مهمانان خانواده مقدم بوده است که البته در حال حاضر، مکانی برای نمایش سفالینه‌ها، ابزارهای سنگی، مُهرها و اشیای تاریخی دیگری است که در قالب مجموعه‌هایی ارزشمند از سوی محسن مقدم جمع‌آوری شده بوده‌اند.
- برج؛ برج یا ساختمان اربابیِ خانه مقدم هم در سال ۱۳۴۵ به خانه اضافه شده است. یکی از دانشجویان محسن مقدم در دانشگاه تهران، یعنی دکتر ابوالقاسمی به خواسته دکتر مقدم، این بنا را به سبک قلعه‌های قرون وسطی ساخته و هدف از احداثش، ایجاد مکانی برای نمایش هنرهای مردمی ایرانی بوده است. تزئینات سفالی داخل این برج و نمایش بخشی از هنر ایرانی در آن بسیار ارزشمند است.
- حوضخانه؛ این قسمت از موزه، زیرزمینی است که در زمان احداث منزل از سوی احتساب‌الملک ساخته شده و در آن از کاشی‌های قدیمی و خاصی بهره برده‌اند که ارزش زیادی دارند. علاوه بر کاشی‌ها، سفالینه‌هایی نیز در این بخش از موزه وجود دارد که قدمتشان به سده‌های چهارم تا سیزده هجری قمری می‌رسد.
- بخش‌های دیگر منزل مقدم‌ها به این شرح است:
- ایوان قاجار؛
- گلخانه؛
- دیوار تجدد؛
- حوض ژاپنی؛
- ایوان؛
- و بخش سرایداری.
طراحی و معماری خانه مقدم چگونه است ؟
طراحی و معماری این بنای قدیمی و اضافه شدن بخش‌هایی به آن در زمان فرزند احتساب‌الملک باعث شده است که مجموعه‌ای از طرح‌های مختلف معماری را در آن شاهد باشیم. ارزش بخش‌های اولیه منزل را که کنار بگذاریم، خلاقیت محسن مقدم و همسرش در به کار‌گیری طرح‌های مختلفی که از معماری‌های نقاط مختلف دنیا الهام گرفته شده‌اند هم باعث شده تا موزه مقدم از تنوع و زیبایی جالب‌توجهی برخوردار باشد. مثلا حوض ژاپنی موجود در محوطه این خانه با الهام از حوض‌های ژاپنی بنا شده است. استخر و بعضی دیگر از بخش‌های این منزل هم بعد از سفر محسن مقدم به اسپانیا و با الهام‌گیری از معماری آن کشور، طراحی و ساخته شده‌اند. باید گفت که محسن مقدم از اساتید باستان‌شناسی خبره ایران و از چهره‌های مهم و اثرگذاری در فرهنگ بوده است که با بصیرت، دانش و البته دنیادیدگی خود، اثراتی باشکوه و مهم برای ما به جای گذاشته است. مجموعه‌ها یا به قول فرنگی‌ها، کلکسیون‌هایی که از اشیای قدیمی ایرانی مانند سفال‌ها و کاشی‌ها در این موزه نگهداری می‌شود، بسیار ارزشمند هستند و اگر به دنبال یک برنامه تفریحی فرهنگی و ضمنا مفرح برای گشتن در تهران می‌گردید، قطعا پیشنهاد رفتن به موزه مقدم برایتان جالب خواهد بود.
نشانی خانه مقدم را می‌دانید ؟
برای بازدید از موزه مقدم باید به خیابان امام خمینی بروید و بعد از خیابان شیخ هادی، نرسیده به چهارراه سپه در کنار بانک ملت به این منزل دیدنی برسید.
